Σωτηρης Νικολακόπουλος
Ομιλια στη 4η Πανελληνια πνευματικη συναντηση στη Πατρα
Της Πάτρας ο πληθυσμός αυξάνεται διαρκώς από την δημιουργία του νέου κράτους και διαμορφώνεται η νέα κοινωνία της, αφομοιώνονται και δημιουργούν τον ΤΥΠΟ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΝΟΥ, με όλα τα ελαττώματα του της αδυναμίες του άλλα και της αρετές του. Η πόλη της Πάτρας έχει σπουδαία και μακραίωνη ιστορία τεσσάρων χιλιάδων ετών. Θα μας πει ο Κώστας Τριανταφύλλου
Ο Παυσανίας μαρτυρεί ότι και εις την εποχήν του (Β’ αι. μ.Χ.) ετιμώντο εις Πάτρας δύο ως πρώτοι οικισταί της πόλεως, ο Ευρύπυλος, ηγηθείς Θεσσαλικής αποικίας, και ο τάφος του διατηρείτο εις την Ακρόπολιν και ο Πατρεύς, ηγηθείς αποικίας Αχαιών και Λακεδαιμονίων, του οποίου ο τάφος ήτο εις την Αγοράν και προ αυτής ο ανδριάς του επίχρυσος, όπως και του πατρός του Πρευγένους. Αλλά προ της εποχής τούτων (ΙΑ’ αι π.Χ.) υπήρχον τα πολίσματα Αρόης, Ανθείας κλπ. Ο Πατρεύς κατέλαβε την Αρόην και εγκατεστάθη εις αυτήν ως διαθλετουσα ακρόπολιν (φρούριον), αλλά πολιτικώς υπήγαγε τα δύο άλλα πολίσματα (Μεσάτιν και Ανθείαν) υπό την νέαν πόλιν. [..] Εκ του ονόματος του ΠατρέωςΠάτραι η πόλις.
Η Πάτρα Πρωτοστάτησε στην Ελληνική επανάσταση του 1821, όπου η πρώτη σπίθα άναψε εδώ. Στην Ελλάδα του 19ου αιώνα αποτελούσε το αδιαφιλονίκητο κέντρο της Πελοποννήσου και όλης της Ελλάδας. Σπουδαίο εξαγωγικό λιμάνι και οι πρώτες πληροφορίες μάς έρχονται από τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα. Αργότερα ο Παυσανίας περιγράφει το λιμάνι, ως ένα λιμάνι εξαιρετικής γεωφυσικής θέσης. Οι Ρωμαίοι χρηματοδότησαν μεγάλα λιμενικά έργα. Έγιναν εκσκαφές και επέκταση. Ο Νέρων στόλισε το λιμάνι με νέα ιερά και ναούς και εντοίχισε σιδερένιους κρίκους για να δένονται τα καράβια. Από εδώ πέρασαν Άραβες, Γενοβέζοι, Βενετσιάνοι, Φράγκοι… αλλά και πειρατές. Κατά την βυζαντινή αυτοκρατορία οι Παλαιολόγοι ενέταξαν το λιμάνι στα αναπτυξιακά έργα της αυτοκρατορίας. Το λιμάνι αυτό από κοινού με το προϊόν που παρήγαγε η ενδοχώρα, «την Σταφίδα» ήταν η αιτία και το αποτέλεσμα της μεγάλης ανάπτυξης της πόλης τον 19ο αιωνα.
Στην κοσμοπολίτικη Πάτρα αλλά και στα πλούσια χωριά η βελτίωση του επιπέδου ζωής είναι φανερή: «Τα σπίτια των τα μετέβαλαν εις μικρά ανάκτορα από άποψη χλιδής και βαρυτίμου επιπλώσεως. Έπιπλα που ο κ. Συγγρός δεν τα ωνειρεύθη διά το μέγαρο του» γράφει η «Ακρόπολις» (13.2.1894) Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα του πλούτου αυτού του «πολιτισμού της σταφίδας» έχει μεγάλη σημασία για την επικοινωνία που αναπτύσσεται μεταξύ πόλης και υπαίθρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη δεκαετία 1870 – 1880 που θεωρείται περίοδος οικονομικής ανάπτυξης κι ευημερίας για τη Πάτρα, χάρη στην εσωτερική μετανάστευση ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά και συνέχισε να αυξάνεται μέχρι τα τέλη του αιώνα. Το 1849, μετά την αποτυχία των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στην Ιταλία, εκατοντάδες Ιταλοί ήρθαν ως πολιτικοί πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν στην Πάτρα. Η πόλη πλέον αριθμεί περίπου 40000 κατοίκους. Η ζήτησή της σταφίδας στην Ευρωπαϊκή αγορά ήταν μεγάλη. Τα λιμάνια όλης της Ευρώπης ήταν ο προορισμός των πλοίων που έφευγαν φορτωμένα με σταφίδα και είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση της Ελλάδας σαν χώρας μονοεξαγωγικής, η οποία συμμετείχε στη διεθνή οικονομία με το μοναδικό αυτό προϊόν, ως η Βραζιλία με τον καφέ κατά τη υπαινικτική διατύπωση του καθηγητή Ξεν. Ζολώτα. Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι που έγραψε για τη σταφίδα ο Κλεάνθης Τριανταφύλλου (1850-1889), ο εκδότης της εφημερίδας Ραμπαγάς: Απ’ το τσαμπί σου κρέμεται, γλυκιά μου μαυρομάτα, Ο Αντρέας Καρκαβίτσας, περιέγραψε αριστοτεχνικά κάπου στο διήγημά του «Το σύγνεφο» Ο Μάης βγάνει τα κεράσια, ο Θεριστής τ’ αγγούρια, ο Αλωνάρης τα καρπούζια και ο Άγουστος τα τάλαρα –η αυγουστιάτικη σταφίδα έδινε το πολύ εισόδημα Το θέατρο Απόλλων θεμελιώθηκε στις 11 Φεβρουαρίου του 1871 και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε στις 10 Οκτωβρίου του 1872. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από την αστική κοινωνία της Πάτρας και αυτό είναι έργο του Τσίλερ. Η αρχιτεκτονική εμπλουτίζεται με νέα ευρωπαϊκά ρεύματα όπως της Art Nouveau και της Art Deco, γεγονός που δείχνει τον κοσμοπολιτισμό της και που εκφράζεται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής κατά την περίοδο της Belle Époque. Η Εποχή αυτή άφησε μια εξαιρετική ρυμοτομία και κυρίως το συνδεδεμένο με σκάλες και ανηφόρες στο πήγαινε έλα άνω και κάτω πόλης. Άφησε τις στοές και τα χαρακτηριστικά «αλεξήλια» και «αλεξιβρόχια» όπως τα αναφέρει η Ευανθία Στιβανάκη στο ένθετο «Ιστορικά» της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» (α.φ. 119, 24/1/2002), τα οποία ήταν αντιγραφή από τα Επτάνησα και την Ιταλία Καινούργια θέατρα κόσμησαν την πόλη: ο εξαιρετικός θερινός «Παράδεισος», το θέατρο της λιμενικής «Εξέδρας», το θέατρο του σιδηροδρομικού σταθμού «ΣΠΑΠ», καθώς και άλλα πολλά. Τα «ωδικά καφενεία» δυτικού τύπου ή αλλιώς καφέ σαντάν εγκαταστάθηκαν κατά κανόνα στην Κάτω πόλη, ενώ τα ανατολίτικου τύπου «καφέ αμάν» λειτούργησαν κυρίως στην Άνω πόλη. Τέλος, το 19ο αιώνα αναπτύχθηκε ενδιαφέρον για την συγκρότηση δημοσίων βιβλιοθηκών και εγέρθηκε δημόσιος διάλογος σχετικά με την ανασκαφική δραστηριότητα στην περιοχή, ενώ τονίστηκε και η αναγκαιότητα ύπαρξης τοπικού αρχαιολογικού μουσείου. Άνθηση γνώρισαν και η ζωγραφική, η αγιογραφία, η γλυπτική και η τοπική λογοτεχνία, ενώ πλήθαιναν συνεχώς τα χοροδιδασκαλεία. Τι να πρωτοαναφέρω… .. |
|
Η πρώτη σταφιδική κρίση εκδηλώθηκε τη δεκαετία 1850, όταν η φυλλοξήρα έπληξε τους σταφιδαμπελώνες, με συνέπεια να χρεοκοπήσουν πολλοί μεγάλοι εξαγωγικοί οίκοι. Ο πιο σημαντικός παράγοντας που επηρέαζε την οικονομική κατάσταση της Πάτρας, ήταν οι Ευρωπαϊκές οικονομικές κρίσεις, οι οποίες λόγω της κυρίαρχης θέσης της σταφίδας , είχαν άμεσο αντίκτυπο στην αγορά | |
Σουρής έγραψε για τη σταφιδική κρίση:
Κι αν λείψει κάθε φόρος της, κι ας βάλουν πιο μεγάλο |
|
Ο απόπλους στις αρχές κάθε Αυγούστου του πρώτου πλοίου που μετέφερε σταφίδα σε κάθε λιμάνι του εξωτερικού το πριμαρόλι , έπαιρνε εορταστική μορφή για τη πόλη και χαιρετιζόταν με κανονιοβολισμούς, φωταψίες και σημαιοστολισμό του σκάφους. 1889 αποφασίστηκε να γκρεμιστεί ο λόφος του Στράνη και τα χώματα να χρησιμοποιηθούν στην επιχωμάτωση του λιμανιού που κατασκευαζόταν τότε, κατά τις εργασίες αυτές ανακαλύφθηκε το Ωδείο | |
1892, εορτή των Τριών Ιεραρχών, έγιναν με επισημότητα τα εγκαίνια τού Αρσακιου και στις 3 Φεβρουαρίου τού 1892, έγινε η έναρξη των μαθημάτων. Τον ιδιοχρόνο ιδρύεται στη Πατρα η Φιλαρμονική Εταιρία,το Ωδείο Πατρών ιδρύθηκε το 1892 Έχουμε φτάσει στο 1893 όπου ξεκινά η μεγάλη κρίσι Να τι έλεγε η (Ακρόπολις) στις 17/9/93 (Προλάβετε οι αρμόδιοι τα περαιτέρω διότι το πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνην, η δε λαϊκή παραφροσύνη εμφυλίους πολέμους) αναφερόμενη στο κύμα των πτωχεύσεων και των πλειστηριασμών που σαρώνει τις άμεσα την Πάτρα, μέσα στην ατμόσφαιρα της σοβαρής οικονομικής κρίσης που έχει ξεσπάσει | |
Ένα από τα πιο δραματικά επεισόδια στην ιστορία της Ελλάδας είναι η ανακοίνωση του πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη, στις 10 Δεκεμβρίου 1893, από το βήμα της βουλής ότι το κράτος αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του προς τα εξωτερικά δάνεια Σε γενικές γραμμές ο λόγος αυτής της χρεωκοπίας ήταν η πτώση στο εμπόριο της σταφίδας. Η εφημερίδα των Καλαμών «Καθημερινή» ανέφερε στις 9 Ιουνίου 1899 ότι «το σταφιδικό ζήτημα ομοίαζε με το γλωσσικό επειδή και τα δύο παρέμεναν άλυτα». Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα και με τον πρωθυπουργό να λέει Δυστυχώς Πτωχεύσαμε ακουμπάμε τον 20ο αιώνα. Η Πάτρα του 19ου αιώνα χαρακτηρίστηκε «ιδιότυπο κύτταρο παιδείας» και «αγωγός πνευματικής μετάγγισης» (κατά τον Κ. Δημαρά, στο περιοδικό Ν. Εστία, 1967). Ιδρύθηκαν δημόσιοι και ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί φορείς, ενώ το περιεχόμενο της γενικής, εμπορικής, τεχνικής και γεωργικής εκπαίδευσης απασχόλησε την πόλη. Νωρίς, μάλιστα, εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για την μόρφωση των γυναικών όπου στο τέλος του αιώνα αποφοίτησαν οι πρώτες δασκάλες. Ιδρύθηκαν και λειτούργησαν δημοτικά και ιδιωτικά μουσικά σωματεία, όπως η «Φιλαρμονική», ο «Παναχαϊκός» και η «Παναγία της Καρμήλου» των Καθολικών. Γνωστοί δάσκαλοι μουσικής και διευθυντές ορχήστρας, κυρίως από τα Ιόνια νησιά και την Ιταλία, δίδαξαν μουσική στα παιδιά των αστών και συγκρότησαν ορχήστρες. Ανέδειξε ποιητές, συγγραφείς, , με σπουδές σε Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια, εμφορούμενοι από νέες ιδέες και κοινωνικές ανησυχίες. Ανάμεσά τους ο Ζαν Μορέας, ο Ανδρέας Ρηγόπουλος, ο Περικλής Γιαννόπουλος, ο Αντώνης και ο Ηλίας Καλαμογδάρτης, ο Σπυρίδων Βασιλειάδης, ο Παναγιώτης Συνοδινός, ο Αδαμάντιος Παπαδιαμαντόπουλος, ο Κωνσταντίνος Κωνστάκης, ο Εμμανουήλ Χαιρέτης, ο Πλάτων Δρακούλης, κ.ά. Μην ξεχνάμε ότι εδώ γεννήθηκε και ο μεγάλος μας Κωστής Παλαμάς. Η πόλη ανέδειξε εκλεκτούς επιφυλλιδογράφους-αρθρογράφους, όπως ο Κ. Φιλόπουλος, εκδότης του «Φορολογούμενου» και παππούς του τέως προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλου. Παράλληλα, διακρίθηκαν ιστοριογράφοι, όπως ο Στέφανος Θωμόπουλος, οι μεγάλοι μας ζωγράφοι Επαμ. Θωμόπουλος και Δημητρης Μπισκινης, ενώ αναδείχθηκαν και επιστήμονες με πλούσια κοινωνική δράση, ανάμεσά τους ο γιατρός, πολιτικός και συγγραφέας Χρ. Κορύλλος, η Αντιγόνη Παπαμικροπούλου πιανίστα και συνθέτης του τέλους του 19ου αιώνα. Κτλπ κτλπ |
Η Πάτρα εξελίσσεται με γοργό ρυθμό, όσο λίγες άλλες πόλεις της Ελλάδας Η πολεοδομική διαμόρφωση, οι άνετες πλατείες, τα πολυάριθμα νεοκλασικά κτίρια και οι στοές δίνουν στην Πάτρα ένα εντελώς δικό της ύφος. Στην εξέλιξή της σημαντικό ρόλο παίζουν όπως είδαμε πιο πάνω το προϊόν που καλλιεργεί και εξάγει και η απευθείας επικοινωνία της με λιμάνια της Ευρώπης. ΟΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΝΟΥ έχει πλέον καθιερωθεί. Πολλοί λογοτέχνες της εποχής γράφουν για την Πάτρα και τους ανθρώπους της αλλά και της ζωής των.
Καλησπερίζω Πατρινές (Θα μας πει ο Σουρής) μεσόκοπες και νέες
που ξέρουν να χορεύουνε ωσάν τις Αθηναίες.
Έχουν και πάσο λυγερό, έχουνε κι άλλ’ ακόμη
και κάθε μία στο χορό περνά και τη Σαλώμη.
Κι αν επί πίνακος κι αυτές Δε θέλουν τα κεφάλια σας
σας κάνουνε να χάνετε τ’ αυγά και τα πασχάλια σας.
Ο Κωστής Παλαμάς θα γράψει για την Πάτρα
Όπου βογκάει το πολυκάραβο λιμάνι
ἀπ’ ἄγριο κύμ’ ἁπλώνεται δαρμένη ́χωρα
και δε θυμᾶται μήτε σαν ὀνείρου πλάνη
τά πρωτινά μετάξια της τά πλουτοφόρα.
Πολύκαρπα τ’ ἀμπέλια την πλουτίζουν
Τώρα τό κάστρο της φορεῖ, παλαιϊκό στεφάνι,
δίψα τοῦ ξένου, Φράγκου, Τούρκου,
ἀπό την ὥρα πού ό διπλοθεμέλιωσαν ο Βενετσάνοι.
Ἕνα βουνό ἀπό πάνω της ἀγρυπνοστέκει,
κι ὁ Παρνασσός λευκοχαράζει στον ἀέρα βαθιά,
κι ὁ ρουμελιώτης ὁ Ζυγός παρέκει
αὐτοῦ πρωτάνοιξα τά μάτια μου στη μέρα,
κι ἡ μνήμη μου σαν ὄνειρο τοῦ ὀνείρου πλέκει γλυκιά,
μισοσβημέν ́ εἰκόνα, μια μητέρα.
Ενώ στο ημερολόγιο του το προσωπικό ο Κωνσταντίνος Καβάφης θα γράψει το 1900
«Επήγατε στο Γεροκομειό;» επήλθεν ερωτών και ο φίλος μου ο κυρ-Παναγιώτης. «Όχι, στο μώλο επήγα λίγﻨ, απεκρίθηκα εγώ, χωρίς να μπορέσω να κρατήσω ελαφρόν χαμόγελο, ως γνωρίζων την αβλαβήναδυναμίαν των αξιολόγων Πατρινών να απευθύνουν πρώτηνπρώτην κι απαραίτητον εις κάθε ξένον που πατεί το πόδι του στην πόλιν των την ερώτησιν, αν πήγε, στην ωραία άλλως εξοχήν των, το Γεροκομειό. «Και πως σας φάνηκε η πόλις μας;» υπέλαβεν ο τρίτος εκ των καθημένων, ο νέος με τα μαύρα γένεια, προστιθέμενος κι αυτός. «Μα την ήξευρα, είχα έρθει κι άλλοτε, δεν είναι η πρώτη φορά. Εμένα μ’ αρέσει» είπα εγώ.
Δημήτριος Βικέλας Από επιστολή του, γραμμένη στα 1884, που έγραψε από την Πάτρα και δημοσιεύτηκε από τις εκδόσεις Εκάτη στο βιβλίο «Από Νικοπόλεως εις Ολυμπίαν».
Δεν ανέφερα χθες περί των εκδρομών μου εις τα πέριξ των Πατρών – εν πρώτοις εις αρχαίον μοναστήριον, γνωστόν υπό την ονομασίαν Γηροκομείον, εκείθεν Δε εις θελκτικής τοποθεσίαν επαξίως επονομασθείσαν υπό των Γερμανών ιδιωκτητών τηςGutland. Εταιρεία οινοποιίας κατέχει προ τινών ετών το μέρος εκείνο. Εις τα άκρα οροπεδίου πλήρους αμπελώνων ωκοδομήθησαν αποθήκαι και κατοικίαι, κείμεναι εις τα χείλη κρημνών αποτόμων, μεταβληθέντων εις κήπους. Αι λοξοειδείς ατραποί των κατεβαίνουν ορμητικώς μέχρι της πεδιάδος κάτω. Σου συνιστώ τους δύο τούτους περιπάτους όταν επισκεφθής τας Πάτρας. Και άλλοι πολλοί πάρα πολλοί ντόπιοι και ξένοι γράφουν για την Πάτρα της εποχής εκείνης. Πάντα έγραφαν και γράφουν για την Πάτρα, επέλεξα πριν κλείσω να σας διαβάσω κάποιων πιο κοντινών μας λογοτεχνών τι έγραψαν για την πόλη που αγαπήσαμε και αγαπάμε και πάντα θα αγαπάμε.
Ο Κώστας Ουράνης βρέθηκε στην Πάτρα στη δεκαετία του ’30 και κατέγραψε τις ταξιδιωτικές του εμπειρίες στο έργο του «Ταξίδια – Ελλάδα» που κυκλοφόρησε από το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας».
Άσπρα πανιά γλιστράνε στον κόλπο, ένα μεγάλο βαπόρι αφήνει μια γραμμή καπνού στον ορίζοντα, τα πεύκα, δίπλα, μυρίζουν βαλσάμικα, μπορεί κανείς να ρεμβάσει. Είναι ωραία εκεί… Από κει, επίσης, η ματιά αγκαλιάζει την απέραντη γελαστή πεδιάδα, απ’ όπου ήρθαν στην Πάτρα, ένα Μάη, το 1205, οι Φράγκοι εκείνοι ιππότες που κατακτήσανε την Πελοπόννησο και τη μοίρασαν μεταξύ τους σε φέουδα. Δεν μπορεί να μην τους θυμηθεί κανείς.
Νίκος Καζαντζάκης Στο βιβλίο του «Ταξιδεύοντας»,
Μεσημέρι κατέβηκα στο μόλο κι εγώ, όπου έτρεχαν οι Πατρινοί να πιουν ούζο, να φαν λουκούμι και ν’ ακούσουν μουσική. Κάθισα δίπλα σε τρεις γριούλες. Είχα γυρισμένη τη ράχη μου και κοίταζα ένα εγγλέζικο βαπόρι που ετοιμάζουνταν να φύγει. Διάβαζα τα μεγάλα χρυσά γράμματα στη πρύμνα: «FLAMNIA, LIVERPOOL» κι άφηνα το νου μου ήσυχα να ξεκόβει από την Πάτρα και να φεύγει. Μύριζε ο αγέρας θάλασσα κι ιδρώτα.
Παναγιώτης Κανελλόπουλος Από το αυτοβιογραφικό του «Γεννήθηκα στο χίλια τετρακόσια δύο»,
Στην Πάτρα βρέχει συχνά και πολύ. Γι’ αυτό και η ψυχή μας είναι υγρή. Οι κάμαρες, όμως δεν μας προστατεύουν μόνο από την βροχή. Είχα το αίσθημα, όταν ήμουν παιδί, ότι μ’ επροστάτευαν και από άλλους κινδύνους, από κάποιον άδηλο και απροσδιόριστο κίνδυνο. Έτσι γέννησαν μέσα μου την έννοια του αφηρημένου και λογικά άπιαστου κινδύνου, αλλά και το αίσθημα ότι κάποια σκέπη υπάρχει παντού, μια σκέπη που είναι η παλάμη του Θεού. K’ οι κολώνες είναι, ίσως τα δάχτυλά του. Σε μια πόλη που ολόκληροι οι δρόμοι έχουν πεζοδρόμια με καμάρες, γεννιέται μέσα σου – αν από παιδί συνήθισες στη θέα τους – μια κάπως ιδιαίτερη αντίληψη της ζωής. Η πρόσοψη (όχι μόνο των σπιτιών, αλλά και του κόσμου γενικά) διαμορφώνεται με την σκέψη σου σαν κάτι που δεν είναι πέρα για πέρα εξωτερικό, σκέτη επιφάνεια. Με τις καμάρες παίρνει η πρόσοψη και κάποιο βάθος, κάτι το εσωτερικό. Kι’ ο κόσμος ολόκληρος παίρνει στα μάτια του παιδιού ένα ιδιαίτερο νόημα· πριν συλλάβει το παιδί τον κόσμο με τη σκέψη, τον πιάνει με τα μάτια του. Συνειδητά δεν σου γίνονται, βέβαια όλ’ αυτά παρά μόνον αργότερα ή και ποτέ. Ωστόσο, στην ψυχή μας μπαίνουν ως ηθικά και πνευματικά γεγονότα και χαράζουν μέσα στα πιο διαφορετικά άτομα τις κοινές εκείνες γραμμές που κάνουν τους Πατρινούς νάναι Πατρινοί.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Εκατοντάδες λογοτέχνες έχουν γράψει για την Πάτρα, περιορίστηκα σε αυτούς του πολύ λίγους λόγο του χρόνου που μου διατέθηκε κλείνοντας άθελα να πω: Ένα όνειρο μου, μια ευχή μου που μακάρι να βγουν αληθινά για την πόλη που αγάπησα και πάντα θα αγαπώ! Πως θα μπορέσουν οι σημερινοί κάτοικοι της να γνωρίσουν το παρελθόν της πόλης, αναπτύσσοντας παράλληλα το παρόν σωστά, όπου ο χώρος της μεταβάλλεται συνεχώς, ειδικά μετά τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Σήμερα πολλοί από τους χώρους της παλιάς καλής εποχής έγιναν χώροι πολιτισμού, διασκέδασης, σούπερ μάρκετ, πολυκατοικίες, χωρίς να δίνουμε εξηγήσεις απαντήσεις στο πως και το γιατί, να θυμίσω μόνο ότι κάποτε είχε μελίσσι από κόσμο. Η ιστορική πρωτεύουσα της Δυτικής Ελλάδας, είναι βέβαιο ότι θα βρει τον πραγματικό της ρόλο, που δεν είναι άλλος από το να οδηγήσει, μέσα από την δική της ανάπτυξη την Δυτική Ελλάδα στην Οικονομική και Πολιτιστική πρωτοπορία και ας μην παράγουμε σταφίδα… Τα όνειρα μου, είναι ευχές για την πόλη που αγάπησα και πάντα θα αγαπώ!
Πηγές:
-Βικιπαίδεια ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
-Απομνημονεύματα Στρατηγού Μακρυγιάννη
-Ημερολόγιο Πουκεβιλ
-Η ιστορία της σταφίδας Χρήστος Μούλιας
-Λεύκωμα του Μουσείου Σταφίδας Κουνινιώτη: «Κορινθιακή Σταφίδα, μια πριγκίπισσα στο διάβα των αιώνων».
-Η ιστορία της σταφίδας συγγραφέας: συλλογικό έργο εκδότης: Έφεσος
-Καποδιστριακή Πάτρα Βασίλη Λάζαρη
– Πάτρα Κώστα Λογαρά
Αυτή η πολιτεία
με το γρανίτη απέναντι
το σύννεφο στην κορυφή πριν βρέξει
την θάλασσα της ψυχής μας,
δεν είναι μέρος
χρόνος είναι
και η αλμύρα στο κορμί μας.
Από την στιγμή της γέννησής μας
βυζάξαμε στο όνομά της.
Πάτρα
Ο ουρανός γεμάτος αστέρια
ελπίδα στις άσπρες γραμμές του και ευχές.
Πέρα από τα βουνά πέρα από τη θάλασσα
τα όνειρά μας.
Τέλος δεκαετίας εξήντα του χίλια εννιακόσια
φύγαμε αθέατοι
με το λεωφορείο της γραμμής
και οργώσαμε και σπείραμε γεννήματα.
Τα μάτια μας γεμάτα μπλε
με κόκκινα δειλινά απέναντι στων βουνών την άκρη
θάλασσα και ουρανός,
σύννεφα και κύματα
άχραντα μυστήρια
στο βάθος του πατραϊκού
παντοτινή αγάπη.
Σωτηρης Νικολακοπουλος